Có những cuộc hành trình đi qua năm tháng để đưa các liệt sĩ trở về với gia đình. Đó dường như là một công việc ''mò kim đáy bể'', đặc biệt khi mà phần lớn các liệt sĩ đã hy sinh từ cách đây gần nửa thế kỷ, để xác định chính xác được vị trí chôn cất, không phải là một điều dễ dàng.
Cứ vào đầu mùa khô hằng năm, Đội Quy tập (QT) 192 - Bộ Chỉ huy Quân sự (CHQS) tỉnh Thừa Thiên Huế lại có mặt tại nước bạn Lào để thực hiện việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ Việt Nam đã anh dũng hy sinh ở đây. Dù rất khó khăn, vất vả và cả những hiểm nguy, song với tinh thần, trách nhiệm, mỗi thành viên của Đội đã vượt lên chính mình, vượt qua hoàn cảnh để hoàn thành nhiệm vụ, thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.
Lội suối, băng rừng đưa các liệt sĩ về đất mẹ
Gần 800 bản, làng, hàng ngàn cánh rừng, quả đồi, hàng trăm con suối của hai tỉnh Salavan, Sêkông, nước bạn Lào đều in đậm dấu chân của cán bộ, nhân viên Đội QT 192. Tà Ổi, Xù Muồi, Va Phi, Tùm Lan, Lào Ngam, Không Xê Đôn thuộc tỉnh SaLaVan hay các huyện Cà Lùm, Lã Mam, Thà Tèng tỉnh Sê Kông... đã trở thành những địa chỉ quen thuộc của những chiến sỹ đến tìm đồng đội.
Thực tế những năm qua, tại nhiều địa điểm, công tác khai quật chủ yếu phải dựa vào sức người. Nhiều trường hợp phải cất công tìm kiếm từ năm này sang năm khác, đào nhiều lần, đào ở diện rộng cả 4 - 5ha đồi, sâu 3 - 4m mới tìm đúng nơi các liệt sĩ bị vùi lấp trong chiến đấu năm xưa.
Đại úy quân nhân chuyên nghiệp (QNCN) Nguyễn Minh Cường, nhân viên Đội QT 192 cho biết: Hiện nay, các thông tin có mộ liệt sĩ rất khan hiếm, nếu có thì nằm rải rác ở khu vực đồi, núi, có những nguồn tin chúng tôi phải hành quân bộ cả ngày đường mới đến nơi và chủ yếu là phải đào tọa độ. Dù gặp rất nhiều khó khăn, tuy nhiên với trách nhiệm được giao, chúng tôi vẫn không nản chí, tiến hành đào bới vài ngày trời, quyết tâm tìm kiếm bằng được liệt sĩ để đưa các bác, các chú trở về với đất mẹ, trở về với Tổ quốc Việt Nam thân yêu.
Hàng tháng trời, cán bộ, nhân viên Đội QT 192 phải vượt nắng, thắng mưa, trèo đèo, lội suối, đến tận các bản làng xa xôi của nước bạn để thu thập, tìm kiếm nguồn tin. Vất vả, khó khăn là vậy, song ở đâu có nguồn tin liệt sĩ, mộ liệt sĩ là ở đó có hình bóng cán bộ, nhân viên Đội QT 192.
Để tìm được những hài cốt này, các chiến sĩ thường dựa vào các nguồn tin như sơ đồ nghĩa trang do các đơn vị cung cấp, nguồn tin từ các cựu chiến binh trực tiếp chôn cất hoặc thân nhân liệt sĩ và nguồn từ người dân địa phương. Tuy nhiên, tất cả những nguồn tin này đều rất mông lung. Do thời gian đã quá lâu nên sơ đồ giờ cũng không còn có hiệu quả, bởi địa hình thay đổi. Trong khi ngày xưa, lúc chôn cất các liệt sĩ trong lúc chiến sự gấp rút, nên việc vẽ sơ đồ, đánh dấu vị trí cũng thường sai số nhiều.
Thế nhưng, với trách nhiệm của mình, cán bộ, chiến sĩ Đội QT 192 luôn kiên trì, nỗ lực; xem việc tìm hài cốt các liệt sĩ “chính là tìm người thân của mình"